Le Kremlin utilise les engrais comme levier

Met assistentie van Turkije en de VN onderhandelen Oekraïne en Rusland over het verlengen van de afspraken die juli gemaakt zijn voor het vrijmaken van een corridor in de Zwarte Zee. Zo kan veilig worden geëxporteerd vanuit Oekraïne, dit is voor granen, oliehoudende zaden en andere agrarische producten vitaal. Via de corridor is inmiddels 11 miljoen ton product geëxporteerd.

Graandeal laat op zich wachten
Zaterdag 19 november loopt de huidige afspraak af. Daarom wordt hard gewerkt door regeringsleiders om de deal te verlengen. Voorafgaand aan de G-20 bijeenkomst op Bali werd verwacht dat hier een akkoord bereikt kon worden, maar witte rook is er vooralsnog niet. De Turkse president Erdogan blijft optimiste en verwacht dat een deal snel op handen is. Daarvoor heeft de president een belafspraak met Vladimir Poetin staan.

Naar verluidt heeft Rusland een belangrijke eis om mee te werken aan verlenging van de deal. Sinds het uitbreken van de oorlog – eind februari – ligt het gebruik van een pijpleiding voor ammoniak stil. Deze loopt van de stad Toljatti (voorheen Stavropol) naar de havenstad Odessa, een route van meer dan 2.400 kilometer. Voor de Russische invasie werd er op jaarbasis 2,3 miljoen ton ammoniak door deze pijpleiding getransporteerd. De ammoniak wordt gebruikt voor de productie van stikstofkunstmest. De export ervan brengt $2,4 miljard per jaar in het laatje van de staatskas. Bijna de helft van dit volume wordt uitgevoerd naar de VS.

Een andere eis van Rusland is dat de VS en EU de sancties tegen staatsbank Rosselkhozbank opheffen en de organisatie weer toelaten tot het Swift-betaalsysteem. Toch is vooral de kunstmestexport de belangrijkste eis van de Russen. Hoe de pijpleiding er na negen maanden oorlog aan toe is, is onbekend. In de regio Mykolaiv, waar de leiding doorheen loopt, is zwaar gevochten.

Gesprekken gaande
Volgens Russische bronnen gaat de VN mee in de eis om een veilig gebruik van de pijpleiding te waarborgen, maar VN-woordvoerder Ismini Palla laat weten dat de gesprekken daarover nog steeds gaande zijn. Russisch graan en kunstmest vallen niet onder de sancties van het westen, maar de export ervan wordt wel flink gehinderd. Kopers zijn terughoudend en het land kan – in het geval van kunstmest – de producten niet in de havensteden krijgen.

Kunstmestprijzen zijn dit jaar vooral gestegen door een gebrek aan gas en de hoge prijs hiervan. Naast de VS kopen vooral Afrikaanse landen de Russische ammoniak om vervolgens lokaal kunstmest te produceren. Rusland wordt daarom indirect beschuldigd van het creëren van hongersnood omdat in Afrika kunstmest onnodig duur is geworden en moeilijk verkrijgbaar. In Europa – waar 70% van de fabrieken hun capaciteit hebben afgeschaald – is de gasprijs een bottleneck.

Ontspanning op kunstmestmarkt
Het weer in gebruik nemen van de pijpleiding heeft waarschijnlijk tot gevolg dat de kunstmestmarkt iets ontspant, vooral op mondiaal niveau. De Russische kunstmestproducent Uralchem maakte eerder bekend een nieuwe terminal te willen bouwen voor de ammoniakexport, maar zo'n plan kost op z'n minst meer dan een jaar om te realiseren. Uralchem is eigenaar van Togliatti Azot, de grootste ammoniakfabriek ter wereld, in Toljatti. Sinds het sluiten van de pijpleiding ligt de fabriek volledig stil.